دلایل کتابنخوانی و راهکارهای رفع آن / وارونگی تاریخی در ترغیـب مردم به کتابخوانی
تاریخ انتشار: ۲۶ آبان ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۷۰۷۷۵۰
همیشه جملات کلیشهای برای کمبود زمان مطالعه و کتابخوانی در کشور گفته میشود و همواره برای دانستن دلایل پایین بودن آمار مطالعه به سراغ کتاب خوانها، ناشران، نویسندگان و مسئولان میروند؛ یعنی بالادستِ کتاب و کتابخوانی.
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، سرانه مطالعه در ایران، از رشد خوبی برخوردار نیست، اما شاخص رشد، توسعه و پیشرفت فرهنگی هر جامعه از میزان مطالعه و کتابخوانی مردم آن ارزیابی میشود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
همیشه جملات کلیشهای برای کمبود زمان مطالعه و کتابخوانی در کشور گفته میشود و همواره برای دانستن دلایل پایین بودن آمار مطالعه به سراغ کتاب خوانها، ناشران، نویسندگان و مسئولان میروند؛ یعنی بالادستِ کتاب و کتابخوانی.
آنها هم دلایلی، چون گرانی کاغذ، کمبود حمایت دولتها، سانسور و مسائل فرهنگی را مطرح میکنند. در پایین دست هم نظرسنجیهایی خشک و بیروح صورت میگیرد و بعد مسئله فراموش میشود تا ماه آبان سال بعد. عمده دلیل کتاب نخوانها، اما گرانی کتاب است و مخالفان این دلیل هم به سرعت قیمت ساندویچ و کتاب را مقایسه میکنند. حال آنکه پایین بودن سرانه مطالعه، دلایل ریشهای تری دارد و البته راهکارهایی که مهمترین آن داشتن راهبرد و حوصله است.
در گزارش دو شمارهای حاضر به دلایل پایین بودن کتابخوانی و راهکارهای افزایش مطالعه از زبان کتابخوانها و کتاب نخوانهای غیرروشنفکرمآب، میپردازیم.
دلایل مشهور کتابنخوانیگفتگو با مردم در دانشگاه، بازار و با اقشار مختلف، خیلی چیزها را در باب کتاب نخوانی روشن میکند. جملاتی مثل دلت خوش است کی کتاب میخواند؟، نان نداریم بخوریم، کتاب گران است، حوصله ندارم و... زیاد شنیده میشود.
گرانی کتاب فصل مشترک پاسخهاست. مثل همه گزارشهای کلیشهای با قیمت ساندویچ مقایسهاش میکنیم. لابلای جمعها برخی حرفها دلایل اصلی است؛ مانند حسینی؛ دانشجوی رشته حقوق که میگوید: «عادت به کتاب خواندن نداریم.» یا مولایی؛ یک مغازه دار که از «نیاز نبودن کتاب در زندگی» میگوید و تصریح میکند: «غذا نخوریم میمیریم، اما کتاب که واجب نیست.»
فردی که دوستانش او را آرش صدا میزنند و در حوالی کتابفروشیهای انقلاب میخواهد برود آش بخورد، به طنز میگوید: «کتاب دوستم را اگر من دستم بگیرم، میافتم.» اشاره او به کتاب قطور و سنگینی است که در دست مجید است. رضا میگوید: «کی حوصله دارد این کتاب گنده را بخواند؟! آش را عشق است!» اینها همه دانشجوی دانشگاه تهران هستند.
مردم در برابر این پرسش که فیلم و سریال میبینید اغلب جواب مثبت میدهند و در برابر این سؤال که چرا فیلم میبینید و کتاب نمیخوانید میگویند؛ فیلم و سریال جذابتر است.
امید حقیقی، کارشناس ارتباطات میگوید:
«بخشی از این مسئله به جذابیت بیشتر تصویر بر نوشته برمیگردد که طبیعی است، اما این جوابها از دانشجویان و فارغالتحصیلان دانشگاهی، عجیب است. اینکه تحصیلکردههای ما کتاب غیردرسی نمیخوانند یا کم میخوانند، یک درد است.»
یک مورد خاصبرخی، بحث فونت ریز کتابها را هم به عنوان یک اشکال مطرح میکنند و میگویند که همه کتابها را نباید با فونت ریز که مورد علاقه روشنفکرهاست، منتشر کرد؛ مثل اللهیار محمدی؛ کارشناس آموزشی که میگوید: «همه میدانیم که در کشور ما اغلب سطح سوادها در حد مدارک تحصیلی نیست. شاید تعداد زیادی از تحصیلکردههای ما به لحاظ عادت مطالعه، هنوز در حال و هوای دبستان و راهنمایی هستند، اما رویشان نمیشود که بگویند فونت کتابها به درشتی کتابهای مدرسه نیست.»
دلایل ریشهایعادت نداشتن به مطالعه، دلیلی است که تحصیلکردهها به عنوان یک دلیل اصلی بیان میکنند. یک روزنامه نگار در چرایی فقدان عادت کتابخوانی میگوید: «در کشوری که تا 22 بهمن 57 فقط 46 درصد مردم با سواد بودند و یک درصد دانشجو، نمیتوان مانند کشوری که یک قرن سابقه سواد و دانشگاه و پیشرفت دارد حکم فرهنگی داد. فرهنگ زمان بر است و دههها طول میکشد. پس نمیتوان گفت که چرا مردم پول به غذا میدهند، اما به کتاب نمیدهند.»
او میافزاید: «70 درصد مردم ایران تا سال 57 در فقر مطلق و 20 درصد در فقر نسبی بودند. 90 درصد مردم روستاها (63 درصد جمعیت کل کشور) به آب بهداشتی و برق دسترسی نداشتند؛ بنابراین اینکه با بهبود شرایط در پس از انقلاب، سهم غذا و امکانات اولیه و هزینه تحصیل و کتاب درسی بسیار بیش از کتب غیردرسی و سینما و تئاتر باشد طبیعی است.»
یک ناشر جوان میگوید: «تبلیغ کتابخوانی از ابتدا وارونه بوده است مثل قیف دانشگاههای ما. به جای اینکه از کتابهای کوچک یا نازک و ارزان و ساده شروع کنیم با رمانهای قطور و سنگین و گران و بعضا محتوای پیچیده و نخبه گرا شروع کردهایم. فرهنگ سازی در هر امری زمان بر است و در کتاب، بیشتر.»
دلیل دیگر این است که اغلب شاغلان کتابفروشیها، کتاب شناس و مخاطب شناس نیستند. مرحوم علامه جعفری میگفت؛ «در لندن به یک کتابفروشی رفتم و کتابی را خواستم. کتابفروش نگاهی به ظاهر من کرد و گفت که این کتاب مناسب شما نیست. هر چه اصرار کردم نداد تا اینکه ناچار گفتم آقا این کتاب را من نوشته ام.» در ایران هم کتاب و مخاطب نشناس در بازار نشر، بسیارند. این مسئله را چند ناشر، کتابفروش و حتی خریداران کتاب، تایید میکنند.
فقدان جذابیتبحث کتاب و کتابخوانی همواره با سویه روشنفکری دنبال شده است. ویترین کتابفروشیهای ما با کتابهایی قطور و نازیبا، تزیین میشود. برخی کتاب نخوانها به این نکته اشاره میکنند مثل مریم دلیلی که دیدن فیلم و سریال را در حد اعتیاد تایید میکند و در پاسخ به اینکه چرا اهل کتاب نیست، میگوید:
«کتابها جذاب نیستند. آدم رغبت نمیکند به کتابفروشیها نگاه کند. یا کتاب کنکور میفروشند یا ویترینهای قشنگ ندارند.»
یک ناشر هم تصریح میکند: «برخی کتابفروشیها به ویترین اهمیت نمیدهند یا ویترین روشنفکرانه دارند که برای اغلب آدمها جذاب نیست. بنابراین، رغبتی برای رهگذران برای اینکه دمی توقف و حتی تماشا کنند، ایجاد نمیکند، مگر از طبقه روشنفکر باشد. راهکارهایی که تاکنون داده شده هم نتوانسته مردم را پای کار کتاب بیاورد، چون کتابهای گران و سنگین با جلدهایی بد رنگ و مات ارائه دادهاند.»
کتابفروشیهای پیادهرویی یا غرفههایی که در شهر بر پا میشود پر شده از کتابهای غیراخلاقی، راز و رمز پولدار شدن و... که با قراردادن چند کتاب مذهبی، توجیه شده و بیتوجه به افزایش سطح سواد و آگاهی مردم، به همان شکل قدیم مانده است.
یک کارشناس فرهنگی میگوید: «برخی هم جذابیت را در کتابهای اروتیک، یاس نامهها، وهن نامهها و فحش نامههایی به نام کتابهای روشنفکری و انتقادی میدانند و فقدان آن را دلیل کتاب نخوانی مطرح میکنند. برخی ورود گوشیهای هوشمند، فضای مجازی و گسترش رسانهها را عامل میدانند که برای کشورهای در حال پیشرفت، دلایل درستی است هر چند با توجه به آمار بالای فروش کتاب در کشورهای پیشرفته و دارای رسانهها و فضای مجازی قوی، در آن کشورها برخی این دلایل را رد میکنند که باید به تفاوتها توجه کرد.»
ترمز کتابخوانیگسترش فزاینده رسانهها از نیمه دهه 70 در ایران، یکی از دلایل رشد نکردن کتابخوانی همراه با افزایش باسوادان است.
یک کارشناس فرهنگی تصریح میکند:
«گسترش فزاینده رسانهها از نیمه دهه 70 در ایران، به ویژه روزنامههای برانداز و اصلاحطلب تندرو و تولید روزانه التهابات سیاسی از طریق آنها در حجم انبوه، عرصه را بر کتاب و به طور کلی حرکت علمی تنگ کرد و امروز هم با حمایت همان جریانها، رسانه به ویژه فضای مجازی اهمیت ویژهای نسبت به کتاب، تئاتر و سینما دارد. البته عده قلیلی از نیروهای انقلابی دارای درک روشن از جنگ نرم هم برای دفاع از انقلاب به عرصه رسانه وارد شدهاند، هر چند حضورشان در فضای مجازی به لحاظ کمی و کیفی کمرنگ است.»
آمار مطالعه در ایرانطبق نتایج آمارگیری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۹، سرانه مطالعه ایرانیهای ۱۵ سال به بالا در روز حدود ۱۶ دقیقه و ۳۲ ثانیه برآورد شده است. این تحقیق در چارچوب طرح «آمارگیری از فرهنگ رفتاری خانوار» انجام شده است. دادههای مرکز آمار ایران نشان میدهد که در سال ۱۳۹۹ سرانه مطالعه افراد ۱۵ سال به بالا و باسواد در ماه به طور متوسط هشت ساعت و ١٨ دقیقه بوده است.
به عبارت دیگر سرانه مطالعه در ایران روزانه۱۶ دقیقه و ۳۲ ثانیه ارزیابی شده که از این مقدار شش ساعت و ٣٢ دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیردرسی، یک ساعت و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه روزنامه و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه نشریات بوده است.
از میان افراد ۱۵ سال به بالا که در سال ١٣٩٩ کتابهای غیر درسی مطالعه کردهاند، بیش از ۳۳ درصد حداقل یک عنوان کتاب، بیش از ۵۲ و نیم درصد دو تا چهار کتاب، هفت و نیم درصد پنج تا هفت و شش و نیم درصد بیش از هفت کتاب مطالعه کردهاند.
در این گزارش اولویت مطالعه افراد به ترتیب قرآن و ادعیه، رمان و داستانهای کوتاه بزرگسالان، روانشناسی و تربیتی و موضوعات دینی (به غیر از ادعیه و قرآن) بوده است.
چندی پیش علیاصغر سعدآبادی؛ رئیسمرکز رشد و کارآفرینی دانشگاه شهید بهشتی از سرانه کتابخوانی برای هر فرد ایرانی به میزان هفت دقیقه خبر داده و گفته بود که سرانه کتابخوانی برای کودکان 30 ثانیه است.
آسیاییها در صدر پرمطالعهها!نکته قابلتوجه در فهرست کشورهای با مطالعه بالا، وجود کشورهای آسیایی در صدر است.
هند در آمار اعلامشده بالاترین سرانه مطالعه را داشته است و بهطور متوسط مردم این کشور ۱۰ساعت و ۴۲ دقیقه در هفته مطالعه میکنند که این زمان تنها محدود به خواندن کتابهای چاپی نمیشود و همچنین ممکن است صرف وقت برای خواندن آنلاین یا کتابهای الکترونیکی شود. هند؛ کشوری است که نرخ سواد آن در سال ۱۹۴۷ نزدیک به ۱۲ درصد بود و توانست این شاخص را تا سال ۲۰۱۱ به ۸۴ درصد برساند. هر هندی سالانه حداقل ۳۲۰ صفحه کتاب میخواند.
تایلند دومین کشور با بالاترین میزان مطالعه با میانگین ۹ ساعت و ۲۴ دقیقه است که از این زمان تنها ۲۸ دقیقه صرف خواندن کتابهای چاپی میشود. چین با هشتساعت مطالعه در هفته، سومین کشور با بالاترین سرانه مطالعه. گفته میشود بیشتر دانشجویان در این کشور مطالعه آزاد را نوعی سرگرمی میدانند.
مردم مالزی بهطور میانگین در سال هشت تا ۱۲ کتاب میخوانند. این را وزیر فرهنگ مالزی اعلام میکند. جالب اینکه این رقم در سال ۱۹۸۲ محدود به مطالعه یک یا دو برگ کتاب در سال میشده است! و اکنون در فهرست کشورهای کتابخوان قراردارند. متوسط تیراژ کتاب در این کشور، ۱۵ هزار اعلام شده و قیمت کتابها نسبت به ایران، ۱۰ تا ۱۵ برابر است!
فیلیپین، مصر، چک، ژاپن، انگلیس، سوئد، اسپانیا، فرانسه، فنلاند و مجارستان کشورهای با مطالعه بالا هستند، اما برخی نشریات آمریکایی از اوضاع وخیم کتابخوانی و عادت ترک شده مطالعه در بین اهالی این سرزمین مینویسند. این گزارشها نشان میدهد کمتر از یک سوم نوجوانان ۱۳ ساله کتاب میخوانند و هرچه بزرگتر میشوند این عادت کمرنگتر میشود تا آنجا که میانگین مطالعه در سنین ۱۵ تا ۲۴ سال تنها هفت دقیقه تخمین زده شده است.
اهمیت روز کتاب و کتابخوانیکتاب در گذشته آسانترین و ارزانترین روش کسب علم ودانش یا بیان تفکر و احساس واندیشه بود، اما با ظهور رسانهها و به ویژه فضای مجازی در تنگنا قرار گرفت. اگر چه همچنان کتاب به شکل کاغذی و الکترونیکی وجود دارد، اما قابلیت رقابت با رقبای جذاب خود را از دست داده است.
تعیین 23 آوریل (برابر با سوم اردیبهشت) به عنوان روز «جهانی کتاب و حق مؤلّف» و روز ۲۴ آبان «روز کتاب و کتابخوانی» در ایران که مصادف با رحلت علامه طباطبایی (ره) است، در جهت اهمیت دادن به این مقوله فرهنگی است تا بتواند بر صدر ابزارهای مطالعه بازگردد.
منبع: روزنامه کیهانمنبع: خبرگزاری دانشجو
کلیدواژه: فرهنگ کتابخوانی فرهنگ مطالعه سرانه مطالعه سرانه مطالعه ایرانیان سرانه مطالعه کتاب کتاب و کتابخوانی سرانه مطالعه کتابفروشی ها کتاب نخوانی پایین بودن فضای مجازی رسانه ها کشور ها کتاب ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت snn.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری دانشجو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۷۰۷۷۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بافت تاریخی روستای اصفهک با توجه مردم حفظ شده است
معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان طبس گفت: بافت تاریخی روستای اصفهک همواره حفظ شده و این امر با اعتبارات دولتی و توجه مردم حاصل شده است. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از طبس، علیاکبر رحیمی در حاشیه بازدید از روستای اصفهک شهرستان طبس اظهار داشت: بافت تاریخی روستای اصفهک با شماره 31336 ثبت ملی شده است. مرمت بافت به همت گروهی از جوانان انجام شده و کماکان ادامه دارد و نسل جوان در حال مرمت خانههای آبا و اجدادی خود هستند. نکته جالب اینجاست که جوانان روستا بدون درخواست کمک از نهادهای دولتی، قصد راهاندازی بومگردی یا سایر مراکز و تأسیسات گردشگری را دارند.
وی از احیاء رشتههای مختلف صنایع دستی از جمله حولهبافی پخلبافی و گیوهبافی و راهاندازی کارگاههای تولیدی در این منطقه خبر داد و گفت: این امر بلافاصله پس از راهاندازی بومگردیها در این روستا با کمک زنان اتفاق افتاد. فرآوری و بستهبندی محصولات کشاورزی روستا به صورت کارگاههای کوچک خانگی و یا حتی راهاندازی کارخانههای کوچک پس از ورود اولین گردشگران به این روستای زیبا اتفاق افتاد و در نهایت منجر به راهاندازی فروشگاه صنایع دستی و سوغات محلی در روستای اصفهک و شهر طبس شد.
معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان طبس ادامه داد: مرمت حمام قدیمی روستا با مشارکت همه اهالی و استفاده به عنوان حمام سنتی که بسیار مورد استقبال گردشگران قرار گرفته و راهاندازی پژوهشگاه خشت و گل در مدرسه قدیمی روستا که میزبان دانشجویان زیادی از سراسر کشور بوده و کارگاههای خشت زنی و معرفی انواع طاقها، قوسها و سایر ارکان و اجزاء معماری ایرانی از جمله کارهایی است که در چند سال اخیر در این منطقه رخ داده است.
وی از راهاندازی 7 اقامتگاه بومگردی و مراکز پذیرایی در بافت روستا توسط جوانان خبر داد و گفت: ظرفیتهای کشاورزی اصفهک بسیار زیاد و متنوع بوده و از مراکز اصلی تولید سبزی در شهرستان طبس است. آسمان تاریک و پر ستاره و فعالیتها و ظرفیتهای نجومی اصفهک که باعث برگزاری کارگاههای نجوم و ستاره شناسی در این منطقه زیبا شده نیز از دیگر پتانسیلهاست.
فرماندار ویژه طبس با بیان اینکه عدهای از جوانان روستا به تازگی اقدام به راهاندازی آنلاین شاپ برای محصولات کشاورزی روستا کرده و با بسته بندی بسیار زیبا به اقتصاد روستایشان کمک میکنند، بیان کرد: اصفهک به عنوان یکی از ژئوسایتهای ژئو پارک جهانی طبس بوده و تابلوهای معرفی دو زبانه در محل سایت و جادههای منتهی به آن نصب شده و کمتر روستایی دارای چنین ظرفیتی در منطقه است. زیرساخت برق و آب بافت اصفهک در قسمتهایی که مرمت شده، اجرا شده و نکته جالب اینکه جوانان روستا شبکه برق را به صورت زمینی و مخفی اجرا کرده و روشنایی معابر با چراغهای قدیمی انجام میشود و بافت روستا فاقد آلودگی نوری است.
رحیمی تصریح کرد: در بافت تاریخی اصفهک از مواد پلاستیکی کمترین استفاده میشود و جوانان و اهالی ملزم به اجرا و رعایت این موارد هستند. در مناسبتهای مختلف، اهالی و خصوصاً فعالین گردشگری به صورت دسته جمعی به نظافت فضای عمومی روستا اقدام میکنند. برگزاری جشن سده و شب چله، نوروز، ماه نوروز، عزاداریهای ماه محرم و ... از سنتها و آئینهایی است که با شور خاصی در اصفهک برگزار میشود. آداب و رسوم، بازیهای بومی و محلی، امامزاده زرگ، شب گردی در کویر، مشارکت اهالی و خصوصاً جوانان در مرمت و بازسازی روستا، مشارکت و همراهی زنان در تولید صنایع دستی و تولیدات و محصولات کشاورزی و... به عنوان مهمترین ظرفیتهای روستای اصفهک است.
معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان طبس با اشاره به امکاناتی که دولت ایجاد کرده، یادآور شد: ثبت و احیا بافت، 7 اقامتگاه بوم گردی فعال، توجه به صنایع دستی، محصولات کشاورزی و بسته بندی، احداث پارک و فضای بازی کودکان، افتتاح خانه بهداشت روستا و افتتاح بند خاکی زرگ با حجم عملیات خاکی23 هزار متر مکعب و حجم عملیات سنگین ملاتی 480متر معکب و ارتفاع 6 متر از جمله این اقدامات بوده است.
وی با اشاره به رسیدگی به جاده و طرح هادی روستا به عنوان طرحهای آتی، بیان کرد: احداث زمین چمن مصنوعی توسط دهیاری، احداث مخزن 500 متر مکعبی آب، زیرسازی و آسفالت معابر به مساحت 8000 هزار متر مربع، جدول گذاری معابر 3500 متر طول، بازنگری طرح هادی روستا و الحاق اراضی معیشتی و تجاری به طرح، بهسازی آرامستان و پیگیری خرید ماشین آلات جهت تامین درآمد پایدار دهیاری نیز از طرحهای در حال اجرا یا اجرا شده است.
معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان طبس یادآور شد: مرمت و بهسازی بافت تاریخی، نقشه برداری بافت تاریخی، تهیه طرح آبخیزداری در منطقه روستای اصفهک، اصلاح شبکه فرسوده آب، پروژه انتقال آب بوسیله لوله، احداث و بهسازی کانالها و نهرهای آبیاری عمومی به وسیله جهاد کشاوزی و آغاز طرح توسعه شبکه گاز پیگیری برای ثبت جهانی بافت تاریخی اصفهک در سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) نیز از دیگر طرحهای در دست پیگیری است.
انتهای پیام/ 252